Live-streams zijn erg populair. Videobeelden van dingen die nú gebeuren, alsof je erbij bent. Je ziet ze steeds meer. Maar in deze streams gaat ook veel problematische informatie rond: geruchten die onrust veroorzaken,of bewuste desinformatie.
Videobeelden die je ziet kunnen misleidend zijn. Ook als ze live gestreamd worden. Dan ben je erin getrapt. In manipulatie. Je bent misschien zelfs wel slachtoffer van desinformatie, als er bewust verkeerde informatie in een stream wordt gedeeld. En dan kunnen de gevolgen voor onze democratie serieus zijn.
Dit is waar Esther Hammelburg naar keek voor onze quickscan Dynamische desinformatie. Hieruit blijkt dat er indicaties zijn dat dit een aanzienlijk probleem is, maar dat het heel lastig is om het goed te onderzoeken.
‘Geschreven tekst is voor onderzoekers goed te labelen, maar dynamische desinformatie niet’, zei ze hierover bij aanvang van dit project. Samen met Post-X-directeur Pieter van Boheemen duikt ze verder in dit onderwerp. Pieter ontwikkelt tools voor geautomatiseerde analyse die hierin nodig zijn, bijvoorbeeld om audio in tekst om te zetten.
Wat ontdekten ze?
Esther en Pieter constateren dat livestreams…
- … een sterke ervaring scheppen van ‘nu, hier, samen’ die mensen verbindt;
- … een authentiek gevoel bieden – je ziet het immers met je eigen ogen gebeuren;
- … worden ingezet om impact te vergroten – ook van terreur;
- … een nieuwe vorm van journalistiek zijn, gericht op community building.
Maar livestreams kunnen ook opzettelijk misleidend zijn. Soms door de beelden te manipuleren, maar ook subtieler. Geen hele leugens of fabricage, maar halve waarheden. Zie het als roddels, maar dan door iemand die onze democratie probeert te saboteren door onduidelijkheid, wantrouwen en onrust te veroorzaken.
We kunnen het dus beter over manipulatie hebben
Esther en Pieter adviseren de aandacht van het onderzoek te verleggen van desinformatie naar manipulatie. En dan moet er ook niet alleen gekeken worden hoe je moedwillig verspreide foutieve informatie kunt detecteren, ‘maar ook naar de (genetwerkte) omgevingen waarin problematische content wordt verspreid’.
Want Esther en Pieter vinden het ‘aannemelijk dat er manipulatiecampagnes zijn die gericht zijn op het verspreiden van ‘user generated content‘ die polarisatie en ‘information disorder‘ in een samenleving kan veroorzaken of stimuleren’.
Ook schrijven de onderzoekers dat content op symbolische wijze of binnen een bepaalde context problematische betekenissen krijgt. ‘Zo kan een TikTok-video vrij zijn van feitelijke onjuistheden en ogenschijnlijk onproblematisch zijn, maar door het gebruik van een bepaald liedje een problematische betekenis krijgen.’
We moeten er meer over weten
Meer onderzoek is in ieder geval wel nodig. Voor nu is er de quickscan, die naast livestreams ook stilstaat bij desinformatie in podcasts, games, TikTok-video’s en Instagram Stories.
Je kunt alles nalezen in deze download.
Het onderzoek is onderdeel van een samenwerkingsverband met de Universiteit van Amsterdam en Wageningen Universiteit en Research, en gefinancierd door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties.
Denk jij erover mee in onze data-sprint?
Wie zitten er achter die manipulatie? En hoe doe je dat, in livestreams? Hoe gaat de verspreiding in z’n werk? Welke methodes kunnen we gebruiken of ontwikkelen om dit te onderzoeken? Met die vragen gaan we aan de slag tijdens de Digital Methods Initiative Summer School van de Universiteit van Amsterdam, van 30 juni tot en met 11 juli.
Esther en Pieter verzorgen daar een ‘datasprint‘: samen met experts in live-streaming, influencing, desinformatie en data-onderzoek experimenteren met manieren om data te verzamelen en analyseren. Zo onderzoeken we in een interdisciplinair team hoe livestreams met geruchten en/of discutabele informatie rond gevoelige onderwerpen worden gedeeld op verschillende platforms.
Dat wil jij toch ook weten? Doe dan mee aan dit onderzoek. Meld je aan bij Pieter of stel hem eerst je vraag.